Igra, bilo tradicionalna ili virtuelna, je konkurentna, struktuirana društvena aktivnost sa pravilima za navođeno emocionalno i socijalno reagovanje. Proces izbora strana i takmičenje jednih protiv drugih daje više od interakcije: pored pružanja prilike za jačanje društvenih veza, planiranja i razvijanja strategije, igra služi i kao platforma za struktuiranje agresije i atrakcije, transparentno i u skladu sa utvrđenim pravilima. Dok se igramo, mi stvaramo privremene korelacije između zasebnih događaja čime postajemo bolji u učenju, pobedi, gubitku, zaboravljanju i opraštanju.
Aleksandar Dimitrijević (1977) pripada generaciji savremenih srpskih umetnika koja pronalazi svoj jezik i mesto između relativne izolacije srpske umetničke scene i zova globalnog sveta umetnosti. Serija slika Igraonica kojom se bavi već preko šest godina, predstavlja prostor u kome je igra još jedan naziv za umetnost uopšte. Dimitrijević, umetnik oproban na međunarodnoj sceni, ovim ciklusom nastavlja da ispituje igraonicu kao prostor za istraživanje kritičkog odnosa prema stvarnosti i kao referentno polje za ustanovljavanje spektra moralnih i materijalnih vrednosti igrača. Reflektujući vrednosne sisteme društva, na platnima se odvija suočavanje, balans, eksperiment, zauzimanje i menjanje strana, a fizičko prisustvo igrača zamenjeno je na slici gestom i znakom kao rekonstrukcijom njihovih privremenih odnosa.
Izborom igre kao formalnog okvira slike, Aleksandar Dimitrijević je započeo proces razrešavanja fragmentiranog i smrznutog sećanja putem vizuelnih metafora bojišta kontrolisanih zadatim pravilima, kao i građenje ličnog odnosa prema savremenim arenama transnacionalnog umrežavanja, ubrzane mutacije kapitala i konzumerske fleksibilnosti i sistema globalne distribucije koji nude amalgame modela drustva u rasponu od multikulturalne utopije do Igre Prestola.
Koristeći igru kao metod klasifikacije simboličkog sećanja i apstraktni slikarski gest kao način tretmana forme, u radovima jasnih, svetlih boja, Dimitrijević šalje vizuelne sonde u potisnute lične istorije, ukazujući na njihovu promenljivost i krhkost. Poput slikara Pitera Dojga ili Saja Tvomblija, Dimitrijević se služi ne toliko finesom pojedinačnog znaka koliko orkestracijom čitavog skupa prethodno uspostavljenih, lično re-kodiranih pravila. Serija Rekonstrukcija igre (započeta 2011) tako postepeno postaje serijal Playground (Igraonica), istražujući varijacije zapisa koji obeležavaju prolazak slobodnog vremena anonimnih učesnika ili samog umetnika. Ovaj prelaz od rekonstrukcije igre (neka vrsta umetnikovog pokušaja pronalaženja i beleženja faktualnosti) u neomeđenu igraonicu postaje prostor tenzije bez rezolucije, u kome igrice postaju odabrani kontakt-sport bezvremene večne sadašnjice. Pišući o njegovom radu pre nekoliko godina, nazvala sam Dimitrijevića umetnikom tranzicione apstrakcije; međutim očigledno je da toliko prisutni osećaj destabilizovanosti u njegovom radu ne pripada (lokalnoj) tranziciji već je determinanta društva uopšte.
Ugradnjom igre u narativ slike, Dimitrijević stvara nekoliko nivoa referenci za tumačenje njegovog rada. Postavljaju se pitanja da li subjektivna interpretacija apstraktnog koncepta može da utiče na formiranje mišljenja o nekom događaju ili umetničkom delu? Kako aktivno izgraditi razumevanje apsurda, nepredvidivosti i slučaja u igri, slici, društvu? Da li igra (uz podršku mreže linija i rezultata, ali i oslanjanje na slučajnost i sreću) nudi prihvatljiviji sistem vrednosti od ideologije, religije, identiteta, nacije? U slučaju serijala Igraonice mi ostajemo samo posredno svesni nametnutih dilema, bez načina da saznamo stvarne pozicije koje su igrači zauzimali (ili menjali) tokom trajanja igre, ili igara.
Igraonica nagoveštava potencijalne scenarije (tok, improvizaciju, povlačenje poteza) kroz slikarske gestove koji premošćuju fragmentirane taktike, dinamički naglašavajući ili sakrivajući različite vrednosne i pozicione markere. Krhotine koje ostaju na površini su mešavina racionalnog i iracionalnog: promene, ushićenja i prevare. Igra, u ovoj ulozi, širi svest o predispozicijama, osećanjima i mislima koje su povezane sa fragmentiranim sećanjem koje oscilira izmedju lažnih početaka, ranjivosti, preokupiranosti i nesigurnosti. Igra – rekonstrukcijom na platno – mapira metamorfozu od dijaloga (igra sa nekim drugim) ka monologu (igra sa, ili protiv, samog sebe); od dokumentovanja kartice sa rezultatima igre između zaraćenih strana do stanja umetnikove svesti dok beleži ovaj proces, upisujući navodno poznate koordinate kao što su dimenzije slike, datum, vreme ili sopstveno ime. Na ovaj način slika postaje zbir umetnikovih unutrašnjih glasova, brujeći od koncentracije i multipliciranog prisustva, odmeravanja odnosa usamljenosti i konfrontacije.
Dimitrijevićev metod nanošenja boje četkom, metlom, sunđerom, tkaninom na razne podloge (platno, lesonit, papir, zid) koje potom seče, lepi i spaja, ostavlja tragove procesa koji podseća na isečke “činjeničnog” materijala često korišćenog u svrhe propagandističkog kreiranja istorije, kao “teleološke sekvence značajnih događaja ili činjenica nadjenih u pukotinama prošlosti” (Todor Kuljić). U ovom fiktivnom prostoru promenljivih uloga i vrednosti, polarizovanja za i protiv, u kojem smo pozvani da formiramo odnos prema potisnutom ili fragmentiranom, Igraonica stoji kao podsetnik na nijanse, kompleksnosti, uticaje i tokove iskustveno autentične sadašnjice.
Dimitrijevićev dosadašnji rad podseća na Stilske vežbe Rejmond Kinoa ili romane Žorž Pereca. Koristeći šah, ukrštenice, lipograme i palindrome kao predložak za nastajanje romana, Perec je stvarao estetiku koja “juri svoj rep do zaborava”. Slično tome, Igraonica je kompozit antropoloških segmenata koji u sebi nose fragmente prošlosti, sadašnjosti i budućnosti kao izvorište reparativnog jezika (de)artikulacije stvarnosti.
Tekst je objavljen u katalogu samostalne izložbe Aleksandra Dimitrijevića u galeriji Drina u Beogradu, juna 2017.
Alexandra Lazar 