Kataloški tekst povodom izložbe Biblioteka Nojeva Barka, u Prodajnoj galeriji Beograd, maj 2018.
Umetničke knjige Božidara Plazinića (1954) počivaju na fenomenu sećanja, gde je dnevnik/knjiga osnovna jedinica za beleženje, upijanje, organizovanje i alhemijsku transformaciju misli. Sećanje je u Plazinićevim radovima prikazano kao talog(prirodna formacija materije) ili blok(statistička formacija informacija); dok je talog poetski odgovor na groteskne narative istorijski pojačane do zaglušenosti, blok je koncept preuzet iz matematike a ovde je najbliži Štokhauzenovom (Karlheinz Stockhausen) odnosu prema kompozicijskoj formi, gde kompozitor (a u ovom slučaju umetnik) počinje od ustanovljenog statističkog kriterijuma kao organizacijskog principa slaganja elemenata sve dok objekat/knjiga ne dosegne svoju jedinstvenu i neponovljivu formu.
Svaka ovako nastala umetnička kniga/objekt iz kolekcije Božidara Plazinića deluje na dva nivoa percepcije, sa krajnjim rezultatom koji je istovremeno i rekapitulacija celokupne akumulirane aktivnosti, i zbir preciznih distinkcija koje se izdvajaju na granicama perceptivnosti kroz različite elemente orkestrirane od najnižeg do najvišeg registra, skupa kristalizujući u konglomerat kaskadnog iskustva. Na jednom nivou, posmatrač je pozvan da shvati opšte forme i procese, dok na drugom spoznaje pojedinačne intelektualne spojnice, detalje, konotacije i veze između događaja. Celokupni opus Plazinićevih umetničkih knjiga može se opisati kao dimenzija vremena(Zeitmasse), simultana rekapitulacija velikih formalnih organizama istorije.
Intenzivne po svom sadržaju – većina radova nastala je kao vrsta dnevnika vođenog tokom decenije raspada bivše Jugoslavije – Plazinćeve knjige/objekti nužno prolaze kroz razdoblja zbijanja/ugušćavanja, i opuštanja/razređivanja. Na elementarnom nivou, one služe za organizovanje vremena (“Autobiografski zapisi”, 2005; “Iz ličnog dnevnika”, 1999; “Ilustrovana istorija sećanja”, 1992-94), artikulaciju apsurda (“Jugoslavija”, 2006 “Epsko vreme”, “Šumen Bazel”, 2012), i stvaranje mogućnosti praštanja (“Cena zemlje”, “Nojeva barka”).
Sličnost sa muzikom ne završava se sa Štokhauzenom; Plazinićevi objekti poseduju komponent muzike opsednutosti(Gilbert Rouget), svojevrsne lozinke koje služe kao ritmički iskazi ili vremenske forme obrazovane u svite, koje treba sagledati kao načine da se obnovi i razvije vreme i pri tome očuva njegovo jedinstvo. Preobražavajuci na različite načine osećaj vremena i prostora u posmatraču, objekt/muzika preinačuje naše biće-u-svetu.
Ovako iskazan, vizuelni dnevnik/knjiga je ritual nastao iz namere da menja svest koju imamo o sebi u odnosu na sebe i u odnosu na svet, i gde svako slovo ili red igraju metronomsku ulogu mere, daha, tempa, otkucaja srca. U traganju za izgubljenom nevinošću nekog predistorijskog vremena javljaju se elementi zemlje i vatre, a kao u šamanskim ritualima razlika između živog i neživog je maglovita: ljudi, životinje, biljke i objekti imaju dušu (ili crtež umesto duše), dok nevidljivo neprekidno oživljuje vidljivo. Prisustvo nadmaterijalnih snaga manifestovano je stoga u knjizi-objektu i lokalizovano u ritualima tugovanja, opsednutosti i nagodbe.
“Roman o strpljenju” i “Zapisi iz ličnog dnevnika” su serijali koji uspostavljaju stanje unutrašnjeg svetai odnos sa spoljašnjim svetom u kome preovlađuje afekt. Umetnik koristi slobodni gest, kaligrafsko pismo (redove trajanja) i isceliteljsku moć transa: “Roman o strpljenju” nastajao je svakodnevno tokom 6 meseci, dok su “Zapisi” sedimenti “besmislenih” tekstova ritualne sub-artikulacije stanja afektivnog odzvuka. Gest i crtež kao put u dionizijsko izlečenje nastavlja se radovima “Čitanje Albertu Mangelu”, 2006, i “Reči u kamenu Momčilu Nastasijeviću”. Plazinić shvata da je nulla poena sine lege(presuda se može doneti samo po zakonu koji je postojao pre izvršenja krivice) u večnom sukobu sa klišeima revizionizma:kolekcija beleži knjigocide 90-tih, politiku uništavanja ‘nepodobnih’ knjiga (“Knjiga i most”, duhovito posvećena Andriću, nađena je ispod mosta), ali i druge tipove tragova i zapisa kao što su “Istorija zemlje” (otisak-zapis krajputaša u vosku i zemlji), ili 42 frotaža kamena iz Hirošime. U stalnoj potrazi i nalaženju tačke kontakta, Plazinić se vraća komplementarnosti i interpenetraciji elemenata, invenciji i apstraktnom gestu na nivou čulnog iskustva.
Alexandra Lazar 